Thực đơn
Chiến_dịch_phòng_ngự_hồ_Balaton
Tham gia chiến dịch là chủ lực của Cụm Tập đoàn quân Nam do Thượng tướng Bộ binh (General der Infanterie) Otto Wöhler chỉ huy và một bộ phận còn lại của quân đội Hungary thuộc chính phủ Ferenc Szálasi. Thành phần tham gia chiến dịch như sau:
Tổng số binh lực phía Đức và Hungary có 31 sư đoàn, trong đó có 11 sư đoàn xe tăng, và một số đơn vị khác. Tổng số gồm trên 430.000 binh lính và sĩ quan, trang bị khoảng 900 xe tăng (trong đó có nhiều xe tăng kiểu mới Con Báo, Con Cọp và Vua Cọp), 5.600 pháo và súng cối cùng 850 máy bay.[12]
Trong khi trận địa của quân Đức tại Đông Âu đang lần lượt tan vỡ, Hitler vẫn không từ bỏ hy vọng về một cú lật ngược tình thế có thể cứu vãn được tình hình nguy kịch của Đế chế thứ ba. Một trong những đòn tấn công như vậy diễn ra ngay tại hồ Balaton, đúng vào lúc Phương diện quân Ukraina 2 và 3 đang chuẩn bị một đòn đánh mạnh vào Viên. Ý định này được kích thích từ những thành công về chiến thuật mà quân đoàn thiết giáp số 4 thể hiện trong những trận đánh ở Budapest hồi đầu năm.[13] Để thực thi ý định này, Hitler đã dùng đến một trong những lực lượng dự bị cuối cùng của mình là Tập đoàn quân thiết giáp SS số 6 của thượng tướng SS Josef Dietrich.[14] Đây là một trong những đơn vị chủ công trong trận Ardennes và nó chỉ mới vừa được rút từ Mặt trận phía Tây về hồi tháng 1 năm 1945[11].
Vị trí của hồ Balaton (màu xanh dương) trong lãnh thổ của Hungary.Kế hoạch tấn công của Đức nhắm vào Phương diện quân Ukraina 3 mang nhiều tham vọng. Tập đoàn quân xe tăng SS số 6 chịu trách nhiệm về mũi tấn công chính, sẽ tấn công từ một khu vực phía Bắc hồ Balaton trên một chính diện rộng, với hướng chính là Székesfehérvár, với nhiệm vụ đẩy lùi Tập đoàn quân 27 (Liên Xô) và tiến đến sông Danube, tiếp cận Dunapentele (Dunaujvaros), Dunafeldvar (Dunafoldvar) và Szekszárd. Sau khi đến được sông Danube, lực lượng của Tập đoàn quân xe tăng SS 6 sẽ tách làm hai mũi Bắc và Nam. Mũi phía Bắc sẽ xuyên thủng đội hình của Tập đoàn quân xe tăng cận vệ 6, tiến dọc theo sông Danube để tái chiếm Budapest, nơi mà Đức đã để lọt vào tay Liên Xô từ ngày 13 tháng 2 năm 1945. Mũi phía Nam sẽ tiến dọc theo kênh đào Sio để bắt liên lạc với Cụm Tập đoàn quân E Đức. Để phối hợp, Cụm Tập đoàn quân E Đức có nhiệm vụ thực hiện mũi chủ công thứ hai, tấn công tại khu vực gần điểm hợp lưu của sông Drava và sông Danube, tiến đánh qua Mohács tại khu vực trấn thủ của Tập đoàn quân Bulgaria số 1 để hướng lên phía Bắc. Nếu hai mũi tấn công này gặp nhau thành công, sẽ hợp vây được các tập đoàn quân 26 và 57 Liên Xô.[15] Tập đoàn quân số 6 (Đức) có nhiệm vụ kìm chế giữ chân Tập đoàn quân 26 Liên Xô khi chúng đang bị vây và nếu được, có thể tổ chức vượt sông Danube và đánh chiếm một đầu cầu tại Dunafeldvar và Dunapentele.[11] Tương tự như vậy, Tập đoàn quân thiết giáp số 2 Đức cũng sẽ tấn công từ khu vực phía Nam hồ Balaton gần Nagybajom để kìm chế giữ chân Tập đoàn quân 57.[15] Tập đoàn quân Hungary 3 sẽ phòng ngự khu vực phía Bắc mũi tấn công chính và phía Tây Budapest tại khu vực kéo dài từ Szekesfehervar tới sông Danube.[11]
Cuộc tấn công này được đặt cho mật danh "Mùa xuân Tỉnh thức" (Fruhlingserwachen). Cái tên chiến dịch phản ánh rất rõ ràng ý định của Bộ Tư lệnh Đức Quốc xã và của bản thân Hitler về nỗ lực đảo ngược tình thế cuộc chiến hoặc chí ít cũng ngăn chặn được sự cáo chung của đế chế thứ ba. Nước Đức Quốc xã bước vào mùa xuân năm 1945 trong một cơn ác mộng khủng khiếp với những thất bại liên tiếp trên chiến trường cùng các cơ sở kinh tế bị tàn phá nặng nề bởi những trận mưa bom của lực lượng không quân chiến lược Đồng Minh. Chính vì vậy, bằng cách này hay cách khác, chế độ phát xít Hitler cần phải "tỉnh thức" khỏi cơn ác mộng này.[11]
"Mùa xuân tỉnh thức" tuy có chung xuất phát điểm là khu vực giữa hồ Balaton và hồ Velence như chuỗi chiến dịch "Konrad" nhằm giải vây Budapest hồi đầu năm, nhưng nó mang nhiều đặc điểm khác biệt. Thứ nhất, trong khi Konrad chỉ nhằm giải vây cho gần 190.000 quân Đức-Hung trong "cái chảo" Budapest, thì lần này quân Đức đặt ra mục tiêu và quy mô lớn hơn, đó là hất Phương diện quân Ukraina 3 ra khỏi bờ Tây sông Danube. Điều này dẫn tới khác biệt thứ hai, đó là trọng tâm cuộc tấn công chuyển từ phía Đông Bắc hồ Velence sang phía Nam hồ Balaton. Cụ thể là mũi chủ công của Tập đoàn quân số 6 SS sẽ hướng xuống phía Nam, đánh vào sau lưng Tập đoàn quân số 57 (Liên Xô), sau cùng sẽ tiến tới hội quân với mũi chủ công của Cụm Tập đoàn quân E ở phía Nam và hợp vây cánh trái của Phương diện quân Ukraina 3. Như vậy, mục tiêu chính của quân Đức không còn là Budapest, mà là khu vực nằm giữa hồ Balaton với sông Danube.[11]
Ở đây, việc dồn quân tổ chức tấn công tại Hungary của Hitler đã bị một số tướng lĩnh dưới quyền chỉ trích kịch liệt. Theo Heinz Guderian, kế hoạch tấn công như vậy là vô lý nếu như xét đến trong thời điểm lúc đó trận tuyến của quân Đức tại Ba Lan vừa bị đục thủng một lỗ lớn và quân đội Liên Xô chỉ còn cách thủ đô Berlin vài chục cây số:
| “ | Cuối cùng, Hitler đã quyến định chuyển Mặt trận phía Tây sang thế phòng ngự và điều chuyển binh lực sang phía Đông... Tôi đã lập một kế hoạch sử dụng các lực lượng dự bị đó, dự tính điều chúng ngay lập tức tới sông Oder và, nếu thời gian cho phép, sẽ tổ chức vượt sông để làm yếu đi mũi tấn công của đối phương đang thọc vào các phòng tuyến của chúng ta bằng cách tấn công vào cạnh sườn của họ. Nhưng khi tôi hỏi Jodl rằng Hitler ra mệnh lệnh gì, ông ta bảo tôi là lực lượng chính rút từ mặt trận phía Tây (Tập đoàn quân thiết giáp số 6) sẽ được điều tới Hungary. Tôi đã mất bình tĩnh và trút cơn thịnh nộ vào Jodl. Nhưng ông ta chỉ nhún vai. Tôi không bao giờ biết liệu đó có phải là kết quả của một quyết định ảnh hưởng bởi Hitler hay không. Trong buổi báo cáo sau đó với Hitler, tôi đã đưa ra các ý kiến phản bác lại quyết định này. Hitler bác bỏ các ý kiến của tôi, nói rằng quyết định tiến vào Hungary có lý do về nhu cầu đẩy quân Nga ra khỏi sông Danube và giải vây cho Budapest. Từ ngày đó trở đi, ngày nào chúng tôi cũng tranh cãi về quyết định không may mắn đó. Khi tôi cố ép Hitler phải từ bỏ quyết định đó dựa trên các lý lẽ về mặt quân sự, ông ta nhảy sang luận điểm về tầm quan trọng chiến lược về các vựa dầu tại Hungary khi lực lượng không quân đối phương đã phá hủy các nhà máy hóa chất của chúng ta: "Nếu không có nhiên liệu thì xe tăng sẽ không chạy, máy bay sẽ không bay. Với thực tế này, ông phải chấp nhận. Nhưng các tướng lĩnh của tôi không biết tí gì về các nguồn lực chiến tranh." Ông ta bị ám ảnh bởi ý tưởng này và không ai có thể thay đổi suy nghĩ của ông ta. | ” |
| — Heinz Guderian, hồi ký, trang 539-540[11][16] |
Và cũng cần phải chú ý rằng, tình hình trận tuyến của Phương diện quân Ukraina 3 tại miền Tây Hungary trong tháng 3 năm 1945 khác xa nhiều so với hồi tháng 1, khi quân đoàn xe tăng số 18 suýt nữa bị nghiền nát bởi quân đoàn thiết giáp SS số 4 (Đức). Lý do đơn giản là đến thời điểm này, việc thanh toán "cái chảo" Budapest đã thực hiện xong, vì vậy quân đội Liên Xô đã có thể giải tán hai Cụm tác chiến ở Budapest và điều động binh lực của nó đến những khu vực khác trên mặt trận. Nói cách khác, trong khi Cụm Tập đoàn quân Nam được tăng cường Tập đoàn quân thiết giáp SS số 6 thì Phương diện quân Ukraina 3 cũng được bổ sung một phần đáng kể binh lực lấy từ Phương diện quân Ukraina 2 và từ các cụm tác chiến ở Budapest.[11] Ngoài ra, thời tiết chuyển biến xấu tiếp tục vô hiệu hóa "ưu thế" binh lực (mà quân Đức dự tính) do công tác vận chuyển binh lực trong điều kiện thời tiết xấu như vậy trở nên vô cùng khó khăn. Đồng thời để đảm bảo bí mật, việc chuyển quân của Tập đoàn quân thiết giáp SS số 6 chỉ được bắt đầu vào gần sát thời điểm xảy ra chiến dịch tấn công, một điều gần như là bất khả thi trong điều kiện đường đất lầy lội và thời tiết không ủng hộ. Ví dụ sư đoàn thiết giáp SS số 9 "Hohenstaufen" được yêu cầu bắt đầu chuyển quân vào lúc 13 giờ ngày 5 tháng 3 và phải đến vị trí chuẩn bị tấn công vào 4 giờ ngày hôm sau - một nhiệm vụ không thể hoàn thành được do các binh đoàn của lục lượng này đã kẹt cứng trên các con đường bùn lầy ngập ngụa. Chuyện tương tự xảy ra đối với sư đoàn thiết giáp SS số 2 "Das Reich". Khi các chỉ huy sư đoàn than phiền với ban chỉ huy quân đoàn thiết giáp SS số 2, ông ta cũng bó tay chịu trói vì không có thẩm quyền hoãn cuộc tấn công. Kiến nghị một lần nữa được đưa thẳng lên chỉ huy Tập đoàn quân Josef Dietrich, và câu trả lời của Dietrich là: "Chúng ta phải tấn công vào sáng mai." Kết quả, các sư đoàn Đức tổ chức tấn công vào "sáng mai" mà không tập hợp đầy đủ binh lực cần thiết trong biên chế của đơn vị mình.[11]
Phương diện quân Ukraina 3:[17]
Vào lúc bắt đầu chiến dịch, Phương diện quân Ukraina 3 có trong tay 400.000 binh lính và sĩ quan, 400 xe tăng và pháo tự hành, 7.000 pháo và súng cối cùng khoảng 700 máy bay.[18] Theo A. V. Isayev, có gần 25% số xe thiết giáp của Phương diện quân Ukraina 3 là loại pháo tự hành kiểu cũ SU-76 với hỏa lực và sức mạnh không bì được so với loại StuG 3 và Jagdpanther của Đức, tuy nhiên số lượng của pháo tự hành chống tăng kiểu mới SU-100 lại rất lớn và được bố trí với mật độ dày đặc, ở một mức độ "chưa từng có" trên Mặt trận Xô-Đức lúc đó.[Gc 3] Ngoài ra, lực lượng dự trữ của Phương diện quân Ukraina 3 - Quân đoàn kỵ binh cận vệ số 5 - dù bị hao mòn nhiều[Gc 4] nhưng vẫn là một đơn vị có sức chiến đấu và tinh thần đáng nể, nhất là nếu xét theo chiến thuật phòng ngự mà F. I. Tolbukhin áp dụng.[11]
Như vậy, so sánh tương quan về lực lượng, hai bên có số quân gần tương đương nhau; phía Đức chiếm ưu thế về xe tăng và pháo tự hành gấp hai lần, nhưng lại kém phía Nga về pháo và súng cối. Cân nhắc về tương quan lực lượng như vậy, Đại bản doanh Bộ Tổng tư lệnh Tối cao Liên Xô đã mạnh dạn ra quyết định chủ động tổ chức phòng ngự với lực lượng hiện có, đón sẵn mũi tấn công của quân Đức.[18]
Ba ngày sau khi chiếm được Budapest, ngày 17 tháng 2, Đại bản doanh Bộ tổng tư lệnh tối cao Liên Xô ra lệnh cho các phương diện quân Ukraina 2 và 3 chuẩn bị kế hoạch tiến công vào Viên. Do những tin tức trinh sát ban đầu cho thấy chỉ có những lực lượng nhỏ đối phương, nên kế hoạch tấn công được ấn định vào ngày 15 tháng 3, và nhiệm vụ chủ yếu được giao cho Phương diện quân Ukraina 2. Tuy nhiên, trong quá trình chuẩn bị, một lực lượng lớn xe tăng Đức đã tấn công vào Tập đoàn quân cận vệ 7 thuộc Phương diện quân Ukraina 2 lúc đó đang làm nhiệm vụ trấn giữ bàn đạp phía Tây sông Gơ-rôn, khiến họ phải rút lui về bờ Đông.[20] Đây là một thắng lợi chiến thuật cho phía Đức, khi xóa bỏ được một bàn đạp thuận tiện cho việc tấn công vào Viên, nhưng lại là một sai lầm chiến lược, khi để mất yếu tố bất ngờ.
Nhờ vậy, trinh sát Liên Xô đã phát hiện ra sự tập trung một cánh quân mạnh với nhiều binh lực và phương tiện ở phía Bắc hồ Balaton, và sự xuất hiện của Tập đoàn quân xe tăng 6 SS vốn được tin là còn ở lại Mặt trận phía Tây. Việc điều động một binh đoàn xe tăng mạnh, từng được xem là "con cưng" của Aldolf Hitler, đến khu vực này dấy nên mối nghi ngờ về một ý đồ quan trọng của Bộ chỉ huy tối cao Đức. Điều này đã giúp cho các phương diện quân dần dần phát hiện ra lực lượng và ý đồ của đối phương.[12]
Đại bản doanh lập tức ra lệnh thông báo cho các đơn vị và theo dõi địch chặt chẽ. Việc chuẩn bị tấn công vào Viên không bỏ, mà tiếp tục được chuẩn bị thật đầy đủ.[12] Nhằm đối phó lại cuộc tấn công sắp tới của quân Đức, Phương diện quân Ukraina 3 sẽ phòng ngự có chủ định theo chiều sâu, đặc biệt là bố trí các trận địa chống tăng mạnh[18] dựa trên những kinh nghiệm của giai đoạn phòng ngự trong trận Vòng cung Kursk. Việc xây dựng các hệ thống phòng ngự được giao cho thượng tướng L. Z. Kotlyar, chủ nhiệm lực lượng công binh của Phương diện quân.
Chỉ trong vòng một thời gian ngắn, một hệ thống phòng thủ quy mô lớn bao gồm những đoạn đường hào chằng chịt, phức tạp đã được xây dựng, trong đó có những biện pháp phòng ngự "chưa từng có" và "khủng khiếp" như các loại hàng rào điện chống bộ binh và chống xe tăng.[14] Những bãi mìn khổng lồ cũng được xếp đặt trên các hướng trọng yếu. Công tác chống tăng đặc biệt được chú trọng với 66 ổ đề kháng chống tăng cùng với 65% số pháo của Phương diện quân đã được tập trung chỉ trên 83 cây số địa đoạn mặt trận kéo dài từ Gant tới hồ Balaton. Ở các khu vực chính yếu, mật độ pháo binh lên tới 60-70 khẩu/cây số. Chiều sâu dải phòng ngự ở một số khu vực đạt tới 25–30 km. Công tác hậu cần cũng được tập trung chú trọng vì rõ ràng thành bại của một chiến dịch phòng ngự phụ thuộc nhiều vào việc cung cấp đầy đủ và kịp thời nhiên liệu và đạn dược. Do hệ thống kho bãi của Phương diện quân được đặt ở bờ Đông sông Danube để tránh bị quân Đức oanh kích, quân đội Liên Xô buộc phải vận chuyển quân nhu băng qua con sông và vì vậy, họ đã xây dựng nhiều cây cầu vững chắc bắc ngang sông Danube cũng như một hệ thống đường ống dẫn dầu chạy ngầm dưới lòng sông.
Đến trước khi chiến dịch mở màn, một hệ thống phòng ngự kiên cố gồm hai lớp chiến tuyến đã được thiết lập. Lớp đầu tiên do Tập đoàn quân cận vệ số 4 trấn thủ tại khu vực Gant-Seregélyes và Tập đoàn quân số 26 trấn thủ tại khu vực Seregélyes-phía Đông hồ Balaton. Tập đoàn quân số 27 được bố trí lớp thứ hai. Hướng thứ yếu khu vực Tây Nam hồ Balaton, đoạn Etvesh-Konya (???) sẽ do Tập đoàn quân số 57 chống giữ. Cánh trái thì được giao cho Tập đoàn quân Bulgaria số 1. Bên trái Tập đoàn quân Bulgaria số 1 là Tập đoàn quân Nam Tư số 3. Lực lượng dự bị của Phương diện quân là các quân đoàn xe tăng số 18, 23, quân đoàn cơ giới cận vệ số 1 và quân đoàn kỵ binh cận vệ số 5 cùng với một số đơn vị pháo binh. Ở đây, Phương diện quân Ukraina 3 không được phép sử dụng các đơn vị dự trữ cho chiến dịch Viên để dùng cho việc chuẩn bị phòng ngự, vì vậy Tập đoàn quân cận vệ số 9 không tham gia chiến dịch phòng ngự tại hồ Balaton.
Như vậy có thể nói, Balaton là một phiên bản thu nhỏ của Trận Vòng cung Kursk xưa kia. Điều khác biệt duy nhất so với trận Kusrk là, lần này Đại bản doanh hoàn toàn tự tin về sức mạnh phòng thủ cũng như khả năng chiến thắng của mình trong trận đánh này.[14]
Thực đơn
Chiến_dịch_phòng_ngự_hồ_BalatonLiên quan
Tài liệu tham khảo
WikiPedia: Chiến_dịch_phòng_ngự_hồ_Balaton